"Το δημοτικό τραγούδι και η παράδοση μας" video

κείμενο & επιλογή κειμένων Τάσος Ορφανίδης

«Στην κοινωνία της εξέλιξης και της τεχνολογίας, της αφαίμαξης της ιστορίας μας και της αλλοτρίωσης μας, είναι επιτακτική ανάγκη να βιώσουμε την παράδοσή μας»

«Πλην της αρχαίας απλότητας και λιτότητας, παρατηρούμεν και ακραφνές νεωτερικόν πάθος και σθένος ακαταδάμαστον εις τα δημοτικά τραγούδια, όπου η γλώσσα είναι έμπνεως ορμής προς απόσεισιν του ξενικού ζυγού και αδιαλλάκτου μίσους προς τους απίστους μουσουλμάνους. Τα κλέφτικα τραγούδια νομίζεις πως είναι χείμαρροι αφρισμένοι, εκρέοντες όχι από ανθρώπινα χείλη, αλλ΄από τους βράχους της Οίτης και του Ολύμπου». Mendelsohn Bartholdy

Στον "Ασκητή", ο βιολιτζής του χωριού Φιλώτας Χαριστός και ο Αντώνης Κωνσταντινίδης στο λαούτο.

Ο βασικός πυρήνας των δημοτικών τραγουδιών περιλαμβάνει στοιχεία κυρίως μη αφηγηματικά, στα οποία κυριαρχεί το συναίσθημα και οι άμεσες αναφορές στην καθημερινή ζωή, τις χαρές τις λύπες του λαού που τα δημιουργεί και τα χρησιμοποιεί. 

Τόσο στον κύκλο της ζωής (νανουρίσματα, ταχταρίσματα, μοιρολόγια, γάμου, ξενιτιάς) όσο και στον κύκλο του χρόνου (κάλαντα, αποκριάτικα) τα δημοτικά τραγούδια είναι αλληλένδετα με τα σχετικά έθιμα.

Το δημοτικό τραγούδι εκφράζεται με ποιητική και μουσική αρτιότητα ανώνυμης διεργασίας, προφορικής λαϊκής παράδοσης και αυτοσχεδιαστικής αρχής. 

  

Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι ως λογοτεχνικό είδος αντλεί το υλικό του από την προφορική λογοτεχνική παράδοση, αυτήν που αναπτύσσεται από την ανάγκη που έχει κάθε άτομο και γενικότερα κάθε λαός να εκφράσει τα συναισθηματικά του και ψυχικά φορτία, τα ιδανικά του, τους πόνους και τις χαρές του, ακόμα τις εντυπώσεις και τις σκέψεις του μέσα στην ευκολομνημόνευτη ποίηση.

Στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια διακρίνουμε στοιχεία που σχετίζονται με την κοινωνική, θρησκευτική και υλική ζωή των Ελλήνων.

Σημαντική είναι η επίδραση του δημοτικού τραγουδιού στην ελληνική λογοτεχνία. Εξέχοντες Έλληνες ποιητές, όπως ο Γ. Σεφέρης, Ο. Ελύτης, Γ. Ρίτσος, Ν. Βρετάκος κ.ά., αναγνωρίζουν ότι σ' αυτό βρήκαν τις πηγές της ποίησης και της έμπνευσής τους. Και συμφωνούν στη διαπίστωση -που εξ' άλλου μοιράζονται και αρκετοί ξένοι διανοητές, όπως λ.χ. ο φιλόσοφος Ροζέ Γκαροντί - ότι μέσω του δημοτικού τραγουδιού επιβεβαιώνεται η αδιάσπαστη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού και η διαχρονικότητα των αξιών του. Ο ποιητής Γ. Σεφέρης, κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας (1963), εξήγησε ότι οι πηγές από τις οποίες άντλησε την ποίησή του βρίσκονται στο δημοτικό τραγούδι, που είναι η αρχή και η συνέχεια της ιστορίας μας. Και χαρακτηριστικά, απάγγειλε το τραγούδι "Εγώ για το χατίρι σου...".στίχοι τραγουδιούTο ίδιο αναγνώριζε και ο Οδυσσέας Ελύτης μερικά χρόνια αργότερα, ενώ έπαιρνε το ίδιο βραβείο (1979). Και αναφέρθηκε στο κατ' εξοχή επιγραμματικό τραγούδι "Κόκκινα χείλη φίλησα...".

Αλλά και μεγάλοι Έλληνες μουσουργοί και συνθέτες εμπνεύσθηκαν από το δημοτικό τραγούδι. Ο Μανόλης Καλομοίρης (1883 -1962), στο γνωστό συμφωνικό του ποίημα «Ο θάνατος της Ανδρειωμένης», που γράφτηκε για να εξυμνήσει την αντίσταση στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, βασίστηκε στο μοτίβο του χορού του Ζαλόγγου. Ο Αντίοχος Ευαγγελάτος (1903 - 1981) στο έργο του «Παραλλαγές και φούγκα πάνω σε ένα ελληνικό τραγούδι» που έγραψε στις αρχές του εμφυλίου πολέμου, στηρίχτηκε στο δημοφιλές κλέφτικο τραγούδι «Σαράντα παλικάρια». Στο περίφημο συμφωνικό έργο «36 ελληνικοί χοροί» του Νίκου Σκαλκώτα (1904 - 1949), δύο από τους χορούς βασίστηκαν σε δυο κλέφτικους σκοπούς Κλέφτικος χωρός (mp3), ενώ ένας τρίτος στηρίχτηκε στο χορό του Ζαλόγγου (και οι τρεις χοροί γράφτηκαν μεταξύ 1931-1936) . Τέλος και το έργο «Κλέφτικοι χοροί» του Πέτρου Πετρίδη (1892 - 1977) είναι εμπνευσμένο από γνωστά κλέφτικα δημοτικά μοτίβα.

Η γνήσια δημοτική παράδοση διατηρείται ζωντανή επί δεκάδες χρόνια και συνεχίζεται στις μέρες μας μέσα από τις πολυάριθμες γιορτές και πανηγύρια που πραγματοποιούνται όλο το χρόνο σε διαφορετικούς Νομούς που διατηρούν ζωντανά τα ήθη και έθιμα των κατοίκων.

Διοργανώνονται κυρίως τον Δεκαπενταύγουστο, διατηρούν την παράδοση παρά τις δυσκολίες των καιρών, έχουν τους κανόνες τους, τους θρύλους και τους αστέρες τους.

Η ιστορία του δημοτικού τραγουδιού έχει συνδεθεί με πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία του.

Για δεκαετίες τα πανηγύρια είχαν τη θέση της γιορταστικής συνάθροισης ανθρώπων με κώδικες Ο «Σελήμπεης» ή το «Μαραίνομ΄ ο καημένος» συνεχίζουν να συγκινούν στο άκουσμά τους, μουσικοί και τραγουδιστές ακόμη αποθεώνονται.

Το δημοτικό τραγούδι αποτελούσε μέρος της προφορικής παράδοσης των ανθρώπων που έζησαν και γλέντησαν μ' αυτή. Έτσι πολλά ονόματα μουσικών έφτασαν μέχρι τις μέρες μας μέσα από τη συλλογική μνήμη.

«Ιχνηλάτες της παράδοσης» 2013

Εκατοντάδες τραγουδιστές, μουσικοί και συνθέτες, έχουν συνδέσει την παρουσία τους με το πάλκο των πανηγυριών », όπου έχει τραγουδήσει και έχει χορέψει ολόκληρη η Ελλάδα.

Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι αναπτύχθηκε παράλληλα με την βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική και διαδόθηκε κυρίως με προφορικά μέσα. Είναι και αυτό μονοφωνικό και τροπικό στη δομή του, ενδεικτικό μάλιστα είναι ότι η πιστότερη καταγραφή του γίνεται με την βυζαντινή σημειογραφία. 

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια στροφή στην παράδοση. Παρακολουθούμε  με ενδιαφέρον την δημιουργία νέων μουσικών σχημάτων. Μεταξύ αυτών στην Βόρεια Ελλάδα ξεχωρίζουν οι «Ιχνηλάτες της παράδοσης» ένα παραδοσιακό συγκρότημα που γεννήθηκε στην Χαλκιδική το 1999.

Οι ίδιοι σημειώνουν στο site τους http://www.ixnilates.com/ ότι ‘’Είμαστε μια ανοιχτή συντροφιά καλλιτεχνών, ερμηνευτών και μουσικών με μακρόχρονη εμπειρία στην παραδοσιακή μουσική, που έχουμε βιωμένη την Ελληνική παράδοση αναζητώντας την αυθεντική λαϊκή έκφραση.

Η πρώτη συνεύρεση μας έγινε το 1999, μέσα από μια επιτυχημένη προσπάθεια του συλλόγου Κασσανδρινών Θεσσαλονίκης να εκδώσει ψηφιακό δίσκο με τίτλο: "τραγούδια του καπετάν Χάψα και άλλα Χαλκιδικιώτικα".

Κύριος σκοπός μας παραμένει η έρευνα, η καταγραφή και διάδοση της μουσικής μας παράδοσης και γενικότερα της λαϊκής μας κληρονομιάς, με τις τοπικές ιδιομορφίες, παραλλαγές και ιδιαιτερότητές της.’’

πηγή:" Βικιπαίδεια,

http://www.ixnilates.com/,

http://tro-ma-ktiko.blogspot.gr/,

http://arcadia.ceid.upatras.gr/