Ο ναός του Ευαγγελισμού(1814) στα Βράσταμα Χαλκιδικής, με το ξεχωριστής τεχνοτροπίας ξυλόγλυπτο τέμπλο, από Γαλατσάνους τεχνίτες και ζωγράφους (περιλαμβάνονται φωτογραφίες & video)

Η πρόσφατη συντήρηση και ουσιαστικά αποκάλυψη του ξυλόγλυπτου τέμπλου του ναού του Ευαγγελισμού στα Βράσταμα Χαλικιδικής, είναι μια νέα αφετηρία για την ανάδειξη του.

Ο πατέρας Παντελής φιλοξένησε το ενδιαφέρον μας και αποδέχθηκε την πρόταση για να αναφερθεί σχετικά στην κάμερα. Τον ευχαριστούμε ιδιαιτέρως.

δείτε το παρακάτω βίντεο



Η παρακάτω  ιστορική αναφορά που γίνεται προέρχεται απο το κείμενο του Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελου.

Τα Βράσταμα (η Βραστά) είναι ένα από τα παλιότερα χωριά της Χαλκιδικής. Η πρώτη ιστορική αναφορά προέρχεται από την βιογραφία του όσιου Ευθυμίου του νέου. Γύρω στο 868, ο Όσιος ήλθε από τον Άθω και εγκαταστάθηκε στην περιοχή « του Βραστάμου». Δεν γνωρίζουμε αν το όνομα αυτό αναφερόταν σε χωριό η απλώς σε κάποια κτηματική περιφέρεια. Πάντως κατά τις αρχές του 14^ου αιώνα, στην γειτονική Νικήτη ήταν εγκατεστημένη ήδη μία οικογένεια «του Βρασταμηνού", γεγονός το οποίο σημαίνει ότι υπήρχε ήδη το χωριό «Βράσταμα».

Στα μέσα του 15^ου αιώνα ήταν αξιόλογο χωριό , ενώ το 1694 συγκαταλεγόταν ανάμεσα στα σημαντικότερα χωριά της Χαλκιδικής, με 195 σπίτια, καταγραφόμενο ως «Μεγάλα Βραστά»(Vrasta-I Kebir), σε αντιδιαστολή με τα άλλα Βραστά, δηλαδή τα σημερινά Βρασνά της Ρεντίνας. Κατά την εποχή αυτή οι κάτοικοι του ασχολούνταν κυρίως με την κατασκευή ξυλανθράκων για λογαριασμό των μεταλλείων αργύρου των Σιδηροκαυσίων (τα σημερινά Στάγειρα).

Τα Βράσταμα συνέχισαν να είναι ένα δυναμικό χωριό και κατά τον επόμενο αιώνα, όταν συμμετείχε στην εκμετάλλευση των μεταλλείων που προαναφέραμε. Τεκμήριο της οικονομικής ευρωστίας των «Μεγάλων Βραστών» αποτελεί και ο ναός του Ευαγγελισμού.

Κατά την δεκαετία που προηγήθηκε της μεγάλης Επαναστάσεως, παρουσιάζεται μία έξαρση της ναοδομίας στην Χαλκιδική. Κτίζονται μεγάλες «βασιλικές»με φροντισμένη τοιχοδομία, από τις οποίες έφθασαν μέχρι τις μέρες μας αρκετά χαρακτηριστικά παραδείγματα(Αρναία1812,Γαλάτιστα(Άγ. Γεώργιος) 1813,Στρατονίκη 1813,Πορταριά 1813,Στάγειρα 1814,Συκιά 1819,Βασιλικά 1820  και λίγες άλλες ακόμη).

Ο ναός του Ευαγγελισμού κτίσθηκε το 1814, στην κορυφή χαμηλού και απομονωμένου λόφου, όπου διακρίνονται τα ίχνη αξιόλογης προϊστορικής εγκαταστάσεως.Οι μέγιστες διαστάσεις της κατόψεως του είναι 27,5χ15,5 μ. και το ύψος του 9,5 μ. Θα πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι από τον αρχικό ναό σώζονται μόνον οι τοιχοποιίες όπως και στους άλλους προεπαναστατικούς ναούς της Χαλκιδικής, διότι όλοι πυρπολήθηκαν κατά την καταστολή της Επαναστάσεως του 1821.

Με την οικοδόμηση του ναού σχετίζονται κάποιοι Ιωάννης και Άγγελος (η μήπως Ιωάννης του Αγγέλου; ) για τους οποίους όμως δεν γνωρίζουμε αν ήσαν δωρητές η μαστόροι.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο νάρθηκας με το επιμελημένο αρμολόγημα και τα τοξωτά ανοίγματα (σήμερα τοιχισμένα )καθώς και τα όμορφα λαϊκότροπα λιθανάγλυφα που κοσμούν τις κορυφές των παραθύρων και κάποιους γωνιόλιθους.

Οι βασικές ξυλοκατασκευές του ναού θα πρέπει να ανήκουν στις αρχές της δεκαετίας του 1830, εποχή κατά την οποία φαίνεται ότι επισκευάσθηκαν οι πυρπολημένοι ναοί της Χαλκιδικής.Σ’ αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι οι βασικές δεσποτικές εικόνες του τέμπλου είναι έργα του1834(Παντοκράτωρ, Οδηγήτρια, Ευαγγελισμός,Άγ. Γεώργιος,Άγ.Αθανάσιος).

Ο ναός του Ευαγγελισμού είναι τρισυπόστατος : το μεσαίο κλίτος τιμάται στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και στον Άγιο Γεώργιο. Στο βόρειο κλίτος βρίσκεται το παρεκκλήσι του Άγιου Μοδέστου και στο νότιο του Αγίου Χαραλάμπους. Το ξύλινο τέμπλο (προφανώς έργο της δεκαετίας του 1880) προσαρμόσθηκε στην τριμερή διάταξη του ναού, ακολουθώντας την αντίστοιχη διάταξη του προγενέστερου, από το οποίο όμως δεν σώζεται τίποτα εκτός από τις εικόνες.

Η οροφή του ναού είναι διακοσμημένη με περίτεχνη διάταξη των σανιδιών των αρμοκαλυπτρών και με όμορφα ξυλόγλυπτα ομφάλια.. Ενδιαφέροντα ξυλόγλυπτο διάκοσμο έχουν επίσης ο δεσποτικός θρόνος , τα παλαιά αναλόγια και προσκυνητάρια και τα βημόθυρα. Όλα αυτά φαίνεται να είναι καλλιτεχνήματα της ομάδας που κατασκεύασε το τέμπλο (γύρω στο 1880;) το οποίο όμως ήταν σκαλισμένο και με πολύ χαρακτηριστικό λαϊκότροπο διάκοσμο.

Από τον κινητό διάκοσμο του ναού αξιομνημόνευτα είναι και τα δεκαέξη γυάλινα κανδήλια που είναι κρεμασμένα από τις οροφές των τριών κλιτών. Πρόκειται για έργα ευρωπαϊκών εργαστηρίων του 19^ου αιώνα και αποτελούν μοναδική συλλογή του είδους στην Χαλκιδική.

Οι εικόνες του ναού, στην συντριπτική του πλειοψηφία είναι έργα του 19^ου αιώνα και προέρχονται από ζωγραφικά εργαστήρια της Χαλκιδικής(Γαλάτσια, Βάβδος, Πολύγυρος, Αρναία) και του Αγίου Όρους(Ιωάσαφ, Αγάπιος, Μακάριος Γαλατσιανός).

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι ο ναός του Ευαγγελισμού αποτελεί ένα καλά διατηρημένο θρησκευτικό καλλιτεχνικό σύνολο το οποίο είναι αντιπροσωπευτικό και καλό παράδειγμα της καθόλου αισθητικής των κατοίκων της Χαλκιδικής κατά τον 19^ον αιώνα.


Στο παραπάνω video ο πατέρας Παντελής ιερέας του ναού του Ευαγγελισμού κάνει μια σύντομη αναφορά στην ιστορία του ναού και στην συντήρηση του τέμπλου του.